Απομυθοποιώντας τη Θετική Σκέψη_ Η Αληθινή Δύναμη της Αισιοδοξίας

Ένα άρθρο που εξερευνά πώς η πραγματική αισιοδοξία/θετικότητα ξεπερνά τα επιφανειακά κλισέ αναλύοντας την επιστήμη και ψυχολογία πίσω από αυτήν.

της Αλεξάνδρα Ευθυμιάδου, PhDΙδρύτρια nlpgreece® Affiliated with NLP University, California, Santa Cruz

Αισιοδοξία, θετική σκέψη, θετική στάση – λέξεις και φράσεις που συχνά ακούμε, αλλά τι σημαίνουν πραγματικά; Είναι το ψεύτικο χαμόγελο και η καταπίεση κάθε αρνητικού συναισθήματος ή μήπως το να ελπίζεις πάντα για το καλύτερο συχνά εθελοτυφλώντας; Τα παραπάνω δεν αποτυπώνουν, αλλά περισσότερο διαστρεβλώνουν την ουσία του τι σημαίνει πραγματική αισιοδοξία. Πρόκειται για κάτι πολύ πιο βαθύ που δεν αφορά στην άρνηση της πραγματικότητας ή την πλήρη αγνόηση των δυσκολιών, αλλά στην καλλιέργεια μιας νοοτροπίας που επικεντρώνεται στην προσαρμοστικότητα, την ανάπτυξη, την ανθεκτικότητα και την ευημερία, ακόμη και όταν η ζωή γίνεται δύσκολη.

Ορισμός της θετικότητας: μια βαθύτερη προσέγγιση

Ας τα πάρουμε από την αρχή. Σκέφτομαι θετικά και είμαι αισιόδοξος άνθρωπος δε σημαίνει ότι δεν κάνω ποτέ αρνητικές σκέψεις. Έχει να κάνει με την υιοθέτηση μιας νοοτροπίας (mindset) που “δεν λυγίζει” μπροστά στις αντιξοότητες. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου υπάρχει πίεση να φοράμε μια χαρούμενη μάσκα ανεξαρτήτως των όσων συμβαίνουν στη ζωή μας. Αυτή η σκέψη συνδέεται συχνά με την έννοια της τοξικής θετικότητας, την παραπλανητική ιδέα ότι πρέπει να αγνοούμε τα προβλήματά μας και να “σκεφτόμαστε θετικά” ανεξαρτήτως συνθηκών.

Η αληθινή θετικότητα, από την άλλη, αναγνωρίζει ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Δεν αποφεύγει τα “δύσκολα συναισθήματα”, αλλά τα αγκαλιάζει, γνωρίζοντας ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Ενθαρρύνει το να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις με υγιή τρόπο, να μαθαίνουμε από αυτές και τελικά να βγαίνουμε πιο δυνατοί.

Ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της επιστήμης της θετικότητας είναι ο Martin Seligman, ψυχολόγος και λεγόμενος πατέρας της θετικής ψυχολογίας. Στο σημαντικό του έργο Flourish, αμφισβητεί την παραδοσιακή εστίαση της ψυχολογίας στην ψυχική ασθένεια και, αντίθετα, στρέφει την προσοχή στο τι καθιστά τη ζωή άξια να τη ζούμε. Σύμφωνα με τον Seligman, η θετικότητα δεν αφορά στην αποφυγή των αρνητικών συναισθημάτων, αλλά την καλλιέργεια δυνατοτήτων, αρετών και συναισθηματικής ευημερίας.

Θετική Ψυχολογία: το θεμέλιο μιας ολοκληρωμένης ζωής

Η θετική ψυχολογία, ως διακριτός τομέας έρευνας, εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, σημειώνοντας μια στροφή από την παραδοσιακή εστίαση στην ψυχική διαταραχή. Αυτή η επαναστατική κίνηση εξετάζει τι σημαίνει να ζει κανείς μια πλήρη και ουσιαστική ζωή. Ο Seligman και άλλοι ερευνητές στον τομέα έχουν αναγνωρίσει βασικά συστατικά της θετικής ψυχολογίας, όπως η ευζωία (well-being), οι δυνάμεις (strengths), η ελπίδα (hope) και η εμπλοκή (engagement). Ο στόχος δεν είναι να αγνοήσουμε τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά να καλλιεργήσουμε θετικά χαρακτηριστικά που μας βοηθούν να ζούμε πιο ουσιαστικές ζωές.

Μια βασική έννοια της θετικής ψυχολογίας είναι γνωστή ως Διευρύνω και Χτίζω (Broaden and Build), και αναπτύχθηκε από την ψυχολόγο Barbara Fredrickson. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, τα θετικά συναισθήματα κάνουν περισσότερα από το να προσφέρουν προσωρινή ευχαρίστηση. Διευρύνουν τις γνωστικές μας ικανότητες, δημιουργώντας παράθυρο σε νέες ιδέες, προοπτικές και τρόπους σκέψης. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι διευρυμένες προοπτικές δημιουργούν μακροχρόνιους ψυχολογικούς πόρους, όπως η ανθεκτικότητα, η συναισθηματική δύναμη και ακόμα και καλύτερη φυσική υγεία.

Η έρευνα της Fredrickson υπογραμμίζει ότι τα θετικά συναισθήματα είναι βασικό κομμάτι του να είμαστε ευτυχισμένοι. Μια μελέτη του 2009 που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Emotion διαπίστωσε ότι τα άτομα που βιώνουν συχνά θετικά συναισθήματα είναι καλύτεροι στην επίλυση προβλημάτων, πιο δημιουργικοί και ικανότεροι να δημιουργούν ισχυρές, ουσιαστικές σχέσεις. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά τα θετικά συναισθήματα σχηματίζουν μια ανοδική σπείρα (upward spiral), δημιουργώντας έναν κύκλο ανατροφοδότησης όπου κάθε θετική εμπειρία ενισχύει τη συναισθηματική ευημερία, οδηγώντας τελικά σε καλύτερη σωματική υγεία και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα.

Ουσιαστικά, πρόκειται για μια ψυχολογική έννοια που περιγράφει πώς τα θετικά συναισθήματα και οι εμπειρίες δημιουργούν μια αλυσιδωτή αντίδραση θετικών συνεπειών. Όταν κάποιος νιώθει καλά, αυτό βελτιώνει τη διάθεση, αυξάνει την ενέργεια και την παραγωγικότητα, και ενισχύει τις κοινωνικές σχέσεις, κάτι που με τη σειρά του γεννά περισσότερα θετικά συναισθήματα, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την ευημερία του ατόμου.

Αλλά Πώς Συνδυάζεται η Θετική Ψυχολογία με το NLP;

Όπως ήδη αναφέραμε, η θετική ψυχολογία ως κλάδος επικεντρώνεται στο να ενισχύσει τα θετικά συναισθήματα, τις δυνατότητες και τις αξίες των ανθρώπων, ώστε να ζουν μια πιο ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή. Το NLP (Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός), από την άλλη, είναι ένα διεπιστημονικό σύστημα που μας προσφέρει όλα τα εργαλεία για να εξερευνήσουμε και να αναδιαμορφώσουμε τον τρόπο σκέψης μας, ώστε να πετύχουμε ακριβώς αυτό: μια θετικότερη, πιο παραγωγική νοοτροπία.

Η βασική ιδέα στην οποία στηρίζεται ολόκληρο το σύστημα είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες αντικατοπτρίζεται άμεσα στη συμπεριφορά μας. Οι αντιδράσεις και οι αποφάσεις μας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία μας στη ζωή και τον κόσμο των δυνατοτήτων μας.

Το NLP αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 και σύμφωνα με αυτό μπορούμε να ανακαλύψουμε τα μοτίβα σκέψης μας, να κατανοήσουμε πώς αυτά διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας και, στη συνέχεια, να τα αλλάξουμε για να πετύχουμε καλύτερα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς. 

Αυτό συνδέεται άμεσα με τη νευροπλαστικότητα — την ικανότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί νέες νευρικές συνδέσεις ή να προσαρμόζει τις ήδη υπάρχουσες ανάλογα με τις σκέψεις, τις συμπεριφορές και τις εμπειρίες μας.

Το NLP βασίζεται σε κάποιες βασικές παραδοχές οι οποίες το καθιστούν ισχυρό εργαλείο προσωπικής μεταμόρφωσης:

1. Ο Χάρτης Δεν Είναι η Περιοχή (The Map Is Not the Territory): Αυτό υποδηλώνει ότι η αντίληψή μας για την πραγματικότητα είναι υποκειμενική. Δεν βιώνουμε τη ζωή όπως είναι, αλλά όπως διαμορφώνεται μέσα από τα προσωπικά μας φίλτρα, τις πεποιθήσεις μας, τις εμπειρίες και τις αξίες μας. Μεταβάλλοντας αυτά τα φίλτρα, μπορούμε να μεταβάλλουμε και τον τρόπο που ερμηνεύουμε και ανταποκρινόμαστε στον κόσμο γύρω μας.

2. Σύνδεση Νου-Σώματος: Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας είναι βαθιά συνδεδεμένα με την φυσική μας κατάσταση. Αλλάζοντας τη νοοτροπία μας, μπορούμε να επηρεάσουμε θετικά και τη σωματική μας υγεία. Αυτή η σύνδεση νου-σώματος συναντάται και στη Θετική Ψυχολογία που υποστηρίζει ότι η ευημερία είναι ολιστική και περιλαμβάνει την ισορροπία ανάμεσα σε νου, σώμα και πνεύμα. Δεν αρκεί μόνο να γεμίζουμε το μυαλό μας με θετικές σκέψεις, πρέπει επίσης να φροντίζουμε το σώμα μας, να καλλιεργούμε υγιείς σχέσεις τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους, και να αναζητούμε σκοπό και νόημα στη ζωή μας. Όταν όλα αυτά τα στοιχεία είναι σε αρμονία, μπορούμε να ζήσουμε μια πραγματικά ολοκληρωμένη και ευτυχισμένη ζωή.

3. Ο Άνθρωπος Έχει τους Πόρους και τα Eφόδια που Χρειάζεται: Το NLP υποστηρίζει ότι ο καθένας έχει τους εσωτερικούς πόρους που απαιτούνται για να ξεπεράσει τα όποια εμπόδια. Οι πόροι αυτοί περιλαμβάνουν, αισθήσεις, συναισθήματα, σκέψεις, όλο το νευροδίκτυο και τη νευροβιολογία μας που στηρίζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε. Η πρόκληση είναι να αναγνωρίσουμε και να απελευθερώσουμε τους πόρους, να τους επαναπροσδιορίσουμε μαθαίνοντας να διευρύνουμε τις επιλογές μας.

4. Η Σημασία της Ευελιξίας: Ένα σημαντικό στοιχείο της προσωπικής ανάπτυξης είναι να είμαστε προσαρμοστικοί. Αν κάτι δεν λειτουργεί, μήπως σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουμε την προσέγγισή μας; Μια γνωστή φράση που αποδίδεται από τον κόσμο στον Αϊνστάιν αναφέρεται στο ότι παράνοια είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα.